ساختار کتاب: کتاب «جان و جانان»، «پیش‌گفتار»، دو فصل، بیست و سه بخش و یکصد و چهل عنوان فرعی را در بر می‌گیرد.
شیوۀ نگارش کتاب: گری زوکاو در این نوشته با شرح ماجراهای زندگی خود و کسانی که در دوره‌های آموزشی او شرکت داشته‌اند، در قالب داستان‌گویی و پرسش و پاسخ به انتقال تجارب انسانی می‌پردازد. حکایت‌های او با وجود سادگی و روانی، تکان‌دهنده و شگفت‌آور هستند و چون از دل زندگی آدم‌ها برخاسته‌اند؛ چنان قدرتی دارند که به آسانی بر دل تأثیر بگذارند و در آن جاری شوند. صدق گفتار و جانبدار نبودن در گردش قلم راوی چشم‌گیر است؛ از صحنه‌های مرگبار جنگ ویتنام و خشونت و غرور حضور در خاکی تصرف‌شده تا خستگی و دلزدگی مفرط پرستاری از یک مادر بیمار با وجود پیوندهای محکم عاطفی، همگی گواه صداقت و بی‌طرفی برخاسته از روشن‌بینی هستند. فصل یکم کتاب با عنوان «آموزه‌های جان» را می‌توان از سویی یک زندگی‌نامۀ خودنوشت به شمار آورد، زیرا زوکاو با شهامتی درخور تحسین از دوران ستیز بی‌امان خود با وضعیت موجود، رزمیدن تا پای جان به عنوان یک سرباز آمریکایی در جنگ ویتنام و فخرفروشی به توان جسمانی و لباس نظامی سخن می‌گوید. او در همین فصل با روایت تجارب شرکت‌کنندگان در دوره‌های آموزشی خود به روشنی به خواننده نشان می‌دهد که انسان‌های دیگر نیز همچون ما موضوعات همسانی را به شیوه‌های گوناگون در مسیر زندگی لمس کرده و چشیده‌اند. فصل دوم کتاب با عنوان «پرسش‌های جان» به طرح سؤال‌ها و جواب‌هایی می‌پردازد که جان‌هایی بی‌قرار و رهسپار مانند نگارندۀ این نوشتار و دیگر انسان‌های بی‌شمار را پیوسته پرسنده و پویا نگه می‌دارد. نویسنده در پاسخ به این پرسش‌ها به نرمی و مهربانی آمیخته با استواری یک استاد، آموزه‌های خود را در گوش خوانندگان می‌خواند و بر صفحۀ دل آن‌ها می‌نگارد. با این وجود، زوکاو با خرد یک فرزانه هیچ اصراری بر اثبات دلایل و یگانه بودن راه خود ندارد.
شمایی از کتاب: «جان و جانان» از تجربۀ دشوار کهنه‌سربازی می‌گوید که در عرصۀ خونبار پیکار با زندگی، ستیزه‌جو و سینه‌خیز رزمیده و به نهایت درماندگی و سرخوردگی رسیده است. از این نقطۀ به ظاهر پایانی، زندگی نوینی برای گری زوکاو آغاز می‌شود که لبریز از پذیرش و نرمش است. نویسنده در این سطور به ما می‌گوید که چگونه سرانجام در برابر جریان پرتکاپوی هستی، از تلاش و مقاومت بی‌هوده دست می‌شوید، سلاح بر زمین می‌گذارد و با بازگشت به دیار درون، راه عشق را می‌پوید. زوکاو با ظرافت به ما یادآور می‌شود که اگر راهی سفر درون نشویم، شاهد شکوفایی جان در این زندگی نخواهیم بود و ناگزیر این بار نیز با کوله‌باری سنگین از خشم، حسد، کین‌توزی و ناسپاسی «مدرسۀ زمین» را ترک خواهیم گفت. او از سوی دیگر هم به ما اطمینان می‌دهد که در این مدرسه مردود شدن وجود ندارد و همۀ دانش‌آموزان آن راهی و کاری جز آموختن درس‌های خود - هر چند به بهای بارها گذراندن آزمون‌های دشوار و رنجبار – ندارند. در «جان و جانان» هیچ حکمی برای چگونگی شست و شوی جان در چشمه‌سار زندگی صادر نمی‌شود و نویسنده به زیبایی شرح می‌دهد که هر کس در این زلال به یاری عشق و خرد وبه فراخور حال، پالوده خواهد شد و درنهایت، قطره به دریا خواهد پیوست. برایان ال. وایس، نویسندۀ «زندگی‌های بسیار، استادان بسیار» این کتاب را سفری حساس، دلیرانه و گیرا به سوی خرد می‌خواند و دیپاک چوپرا نویسندۀ «بودا: داستان روشن‌بینی» آن را رهنمودی به سوی آزادی معنوی و حقیقی می‌داند. همچنین شماری از هنرمندان نامی مانند کنی لاگینز، هرب آلپرت و هنرپیشگانی مشهور همچون مایک مایرز و الن برستاین و شخصیت‌های شناخته‌شدۀ علمی همانند الکساندر استین، دکتر تی. بایرام کاراسو و دکتر مارک گلدستاین «جان و جانان» را آمیزه‌ای از خرد و عمل‌گرایی ارزیابی نموده و آن را یاری‌رسان کسانی معرفی کرده‌اند که در زندگی به رشد جان متعهد هستند.
کاربرد کتاب: خواندن این کتاب به کسانی توصیه می‌شود که زیر فشار احساس گناه که در نظر آن‌ها از گذشته‌ای آلوده و شرم‌آور سرچشمه می‌گیرد، خرد شده‌اند. همچنین «جان و جانان» برای آن گروه سودمند است که در قالب شکلی از انکار، زندگی خود را هدر می‌دهند و گمان می‌کنند فقط شرکت در دوره‌های معنوی و خواندن کتاب‌هایی در این زمینه می‌تواند آن‌ها را به روشن‌بینی برساند؛ بی آن که گامی عملی در راه تغییر چگونگی زیستن بردارند. از سوی دیگر، عده‌ای که خود را در چارچوب‌های دشوار و بسته برای وصل شدن به ژرفای درون قرار می‌دهند نیزمی‌توانند با مطالعۀ این کتاب دریابند که خشک‌اندیشی در هر گستره‌ای، شکلی دیگراز مقاومت است و ما را از رسیدن به دگرگونی بنیادین باز‌می‌دارد. این کتاب به شما می‌گوید که بی‌تردید جان همگی ما رو سوی جانان دارد و هر کدام ما در گذار زندگی، جز مسافران این راه نیستیم.
روش مطالعه: با یک دور خوانش پیوستۀ «جان و جانان» این زمینه فراهم می‌شود که هر تجربۀ همسانی در زندگی همچون بارقه‌ای ذهن خواننده را به آموزه‌های آن بازگرداند. آنگاه می‌توان به مطالب مورد نظر مراجعه کرد و با نگاهی گشوده‌تر و پذیراتر به رویدادها نگریست و جان را با این آموزه‌ها پرورش داد. پرسش و پاسخ‌های این کتاب، افزون برآن که بستر مناسبی برای رفع ابهامات خواننده ایجاد می‌کند، می‌تواند در حلقه‌های کتابخوانی زمینه‌ساز دست‌یابی به جواب سؤال‌های فراوان دیگری باشد که از درون خرد گروهی برمی‌خیزد.
